نخستین دفتر كتاب «مباحثاتی در تفسیرپژوهی معاصر»، حاصل ده سال گفتوگوی علمی در حوزه مطالعات و تفسیر قرآن كریم، روز سهشنبه 18 آذر 1404 همزمان با میلاد حضرت فاطمه زهرا (س) در شهر قم رونمایی شد؛ اثری كه با تمركز بر روششناسی تفسیر و مسائل نوپدید قرآنپژوهی معاصر، نقش گفتوگوی علمی را در فهم متن وحی برجسته میكند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو قرآن، این اثر، دفتر اول از مجموعه «سایهروشن» است كه توسط انجمن مباحثات قرآنی منتشر شده؛ انجمنی كه از سال 1393 با هدف گسترش گفتوگوهای آزاد و روشمند در حوزه تفسیر و علوم قرآن فعالیت میكند.
در ابتدای این مراسم، گزارشی از روند شكلگیری و اهداف انجمن مباحثات قرآنی ارائه شد. در این گزارش تأكید شد كه این انجمن با هدف ایجاد بستری آزاد برای طرح مسائل نوپدید و چالشبرانگیز در حوزه تفسیر قرآن تأسیس شده است؛ بستری كه پژوهشگران در آن بتوانند، خارج از ساختارهای رسمی حوزه و دانشگاه، به بررسی روشهای نوین تفسیر و مسائل روششناختی معاصر بپردازند.
سید محمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه و از قرآنپژوهان برجسته، در سخنان خود بر اهمیت نهادهای علمی مستقل در توسعه مطالعات قرآنی تأكید كرد. وی با اشاره به تجربه دیگر كشورها و تحولات چند دهه اخیر، بیان داشت كه بسیاری از مباحث نو در تفسیر قرآن در فضای آزاد و جمعی انجمنها بهتر شكل میگیرد؛ چراكه این فضاها امكان طرح پرسشهای تازه و بازاندیشی در روشهای رایج تفسیری را فراهم میكنند. به گفته او، ارزش علمی این مجموعه بیش از هر چیز در چندصدایی، تنوع دیدگاهها و گفتوگوی مستمر میان پژوهشگران با پیشفرضهای متفاوت نهفته است.
در ادامه، زهرا اخوانصراف، استاد دانشگاه و گردآورنده كتاب، درباره روند تدوین اثر توضیح داد. وی اظهار كرد كه این دفتر شامل مجموعهای از پژوهشها و گفتارهای ارائهشده در نشستهای مختلف انجمن مباحثات قرآنی است؛ نشستهایی كه هر یك با طرح یك مسئله بنیادین در تفسیر قرآن آغاز شده و سپس با مشاركت استادان و پژوهشگران حوزههای تفسیر، الهیات و مطالعات زبانی ادامه یافتهاند. او تأكید كرد كه این كتاب صرفاً مجموعهای از مقالات نیست، بلكه تصویری زنده از روند مباحثه، تضارب آرا و تبادل علمی در قرآنپژوهی معاصر را ارائه میدهد.
بخش دیگری از این مراسم به پیامها و سخنرانیهای پژوهشگران داخلی و خارجی اختصاص داشت كه بُعد بینالمللی این رویداد قرآنی را پررنگتر كرد. كارلا پاور، نویسنده و پژوهشگر حوزه دینپژوهی، در پیامی بر اهمیت گفتوگوی میانفرهنگی و بهرهگیری از تجربه سنتهای مختلف تفسیری برای ارتقای مطالعات قرآن تأكید كرد.
كرت ریچاردسون، استاد دانشگاه تورنتو و رئیس مؤسسه روابط ابراهیمی، به ارائه بحثی با عنوان «كهنالگوی زن مقدس در ادیان ابراهیمی» پرداخت و یاسر میردامادی، پژوهشگر اخلاق و الهیات اسلامی، دیدگاههای خود را پیرامون «روششناسی هرمنوتیك خنثیورز» مطرح كرد.
همچنین كلاوس فون اشتوش، الهیدان برجسته آلمانی و متخصص گفتوگوهای اسلام و مسیحیت، طاهره قرایی، پژوهشگر ساكن فرانسه با تمركز بر وجوه زیباییشناختی قرآن و تجلی آیات در هنر، و فرهاد شفتی، پژوهشگر دین ساكن انگلستان با موضوع چالش ایمان و پژوهش، از دیگر سخنرانان این مراسم بودند.
در پایان ، مریم جزایری، دبیر انجمن مطالعات قرآنی (تهران)، گزارشی از فعالیتهای این انجمن و نشستهای ماهانه آن ارائه كرد. وی با اشاره به برگزاری منظم جلسات انجمن در اولین پنجشنبه هر ماه و برگزاری بیش از 140 نشست علمی طی 12 سال گذشته، از همكاری مشترك انجمن مطالعات قرآنی تهران و انجمن مباحثات قرآنی قم ابراز خرسندی كرد و از انتشار دفتر دوم این مجموعه در آیندهای نزدیك خبر داد.
مروری بر محورهای پژوهشی كتاب
در بخش پایانی مراسم، مروری اجمالی بر مقالات و گفتارهای مندرج در كتاب «مباحثاتی در تفسیرپژوهی معاصر» صورت گرفت. عناوین این پژوهشها عبارتاند از:
ـسید محمدعلی ایازی: قرآن كریم و نظام چندمعنایی
ـاحمد پاكتچی: نگاهی تحلیلی ـ انتقادی به ماهیت روش و كاربست آن در تفسیر
ـمحراب صادقنیا: تجربه علمانیشدن تفسیر در مسیحیت و چالشهای آن در تفسیر قرآن
ـزهرا اخوانصراف: تفسیر معاصر مسلمانان و چالشهای خاورپژوهانه پیش رو
ـحسین واله: وحدت معنا و تكثّر مراد در وحی قرآنی (در دو بخش)
ـمهرداد عباسی: تفسیر بهمثابه ایدئولوژی؛ تأملاتی درباره ماهیت و كاركرد تفسیر متن مقدس
ـابوالقاسم فنایی: پیشفرضهای الهیاتی در تفسیر متن مقدس (در دو بخش)
هر یك از این گفتارها، از زاویهای متفاوت به مسئله روششناسی تفسیر قرآن پرداخته و این مجموعه را به نمونهای شاخص از تنوع رویكردها در قرآنپژوهی معاصر تبدیل كرده است.
خاطرنشان میشود در بخش آخر مراسم ،ضمن رونمایی رسمی از كتاب، نسخههایی از آن به حاضران اهدا شد .
خبرنگار مریم قیدار
